Benvenuto nel Sito dell`Associazione Culturale  Messaggero Sardo

HomeStoria e CulturaIn LimbaPoesie in SardoSu mundhu de sa poesia de Cristoforo Puddu - Agosto 2016

Poesie in Sardo

Su mundhu de sa poesia de Cristoforo Puddu - Agosto 2016

Basolu, Carboni E Longu poetas “a taulinu”

 

I poeti estemporanei sono certamente da considerare parte integrante della cultura e della storia delle comunità isolane; espressione del popolo e loro autentica voce, in quanto hanno rivestito un ruolo sociale di grande rilievo e rappresentato un vero e proprio movimento culturale e di dibattito sociale.

Ogni paese di Sardegna ha cresciuto poeti che ne hanno cantato vita, luoghi e tradizioni, con rime meditate “a taulinu” e versi spesso nati “a bolu”, dal dono innato dell’istintività e per naturalezza d’animo; interpretando e valorizzando, con vitalità lirica, l’identità territoriale, sociale e di memoria degli “universi” locali.

Tra i tanti poeti, che tra l’Ottocento e il Novecento si cimentarono nel centro marghinese di Bolotana, sopravvive principalmente il ricordo popolare dei rappresentativi e validi Bachisio Raimondo Basolu (1843-1876), Bachisio Raimondo Carboni (1852-1935) e Costantino Longu (1904-1978).

 

Bachisio Raimondo Basolu, con il suo lascito di quaranta composizioni (pubblicate a cura di Italo Bussa e valorizzate dalle associazioni culturali “Passato e presente” e “Società aperta” di Bolotana) si caratterizza principalmente per elaborati d’amore familiare e per versi dal forte tratto satirico, specie nei confronti dei proprietari  e notabili locali. A Basolu, poeta colto che frequentò a Sassari l’arcinoto liceo Azuni, è intitolata la Biblioteca comunale. Nato il 10 settembre 1843, da Salvatore e Giovanna Delitala, si spense a soli 33 anni, il 28 novembre del 1876. Ulteriori informazioni biografiche sono contenute nella composizione di Costantino Longu, pubblicata di seguito, e scritta nel centenario della scomparsa del Basolu.

Bachisio Raimondo Carboni è nato a Bolotana nel 1852 e vi visse, continuativamente e  da stimato poeta locale, fino alla scomparsa nel 1935. Si fece apprezzare come genuino poeta improvvisatore, sensibile alle problematiche umane e sociali legate al mondo agro-pastorale e di difesa dell’ambiente naturale del vasto e ricco territorio comunale. Con Bachisio Raimondo Carboni inizia la tradizione ed eredità poetica popolare della famiglia Carboni-Enne; prima con il figlio Peppe, il cui ricordo è ancora vivo per il particolare poetare vivace ed immediato, e in seguito con i nipoti Toni, Pascale e Sarbadore Enne. Particolarmente Sarbadore – autore di una ricca e costante produzione, coronata con la pubblicazione della significativa silloge “Musa Bolotanesa” – è autentico rappresentante di  quel filone popolare di cantore schietto, tanto caro alla tradizione locale. Nel panorama degli attuali poeti si distinguono, per qualità e notorietà consacrata da diversi riconoscimenti nei concorsi letterari, anche Maria Luisa Pisanu, Giuseppe Concas “Mutzigone” e Antonio Longu.

Costantino Longu, legato indissolubilmente alla cultura del verso rimato, ha coltivato la poesia come il più naturale gesto distintivo per esprimere e rappresentare la vita e lo spirito più profondo delle genti di Sardegna. Oltre trecento poesie in limba e un importante numero di gare improvvisate, con i massimi poeti estemporanei del Novecento, ne  documentano il percorso di assoluto valore. La postuma raccolta “Rimas Mias” custodisce significativi e toccanti versi “da vero maestro di vita”,  che sono patrimonio ed alimento della letteratura sarda. Costantino Longu, nato il 2 aprile del 1904, scompare il 25 dicembre del 1978.

 

Mortu est Mimmiu 'e sas terras de Basolu

 

Mortu est Mimmiu 'e sas Terras,

mortu est Bolottu, mortu est Pirigogu,

ispassu e disaogu

carrasegare intro 'idda.

 

Tiu tiu nd'hat suttu sa mamidda,

fizu 'e tottos tres,

ladinu dae conca fin'a pês

in limba e in farrancas.

 

Si li faeddat tenedi forte in ancas

no siat chi t'imponza;

sa salia ti faghet a birgonza

e  ti  'entulat  su  suiu.

 

Sos faeddos li 'essin culu-culu

comente hat imparadu.

 

Mimmiu, chi li fit in bighinadu,

l'hat fattu bona iscola;

dae cuddu ch'inghiriat in sa mola

leadu hat sa siensia;

Bolottu l'hat dadu s'esperiensia,

Pirigogu sa manera.

 

Che neula 'e maju passizera

s'annuat cada die.

 

Sempremmai la manizat che a tie

sa limba che treutu!

 

Paret su babbu 'e su terrimutu

tronande in Corte Bella.

 

Zessu! S'iscapat s'abba 'e sa billella

nos faghet a batussiu.

In fortighes hai postu su negussiu

e las tenet in cassetta.

 

Si si ponet in bucca sa trumbetta

ti sonat cada ballu,

como chi s'orgoena hat fattu gallu

non cascaviat mai.

 

Manu Franziscantoni 'e Illorai

hat tantos pensamentos:

comente cheren lu jiuchen sos bentos

lezzeri che veletta.

 

Como in su patiu cun sa corronetta

est a dare e a leare:

 

non b'hat ranos de rena gai in mare

cantu narat e affroddiat,

articulos de lezze illoroddiat

cando a destra e cando a manca,

sos codices pilisat cun s'istanca,

iscriet cun su chicazzu,

in fattos de consulta est unu razzu,

in cedulas fundadu.

 

Como 'su fizzu s'hat assoziadu

ca non podiat bastare,

in taulinu si sezzin umpare

discutende 'ogni puntu.

 

Cando bi 'enit su giuighe azzuntu

est una vera corte,

non podimis tenner menzus sorte

de haer cust'amparu.

 

Daghi partorit su talentu raru

tottu serran sa 'ucca,

e isse iscutinat sa zucca

'entulat sa corra

e dae laras li falat in petorra

faeddos e abbau.

 

Cando s'accordat cun su rau-rau

atturdit su zimitoriu:

si sa 'idda li pagat su mortoriu

za si l'hat meritadu.

 

Cudd'annu che l'haimis imbarcadu

pro conoscher su mundu

e nd'est torradu connoschende a fundu

sos remos de sa carracca,

e ancora nde mantenet sa casacca

e-i sa berrettina,

e continu la giughet sa 'errina

'e bi torrare  andare.

 

Ma si torramos a che l'imbarcare

compidat sas salinas

e 'ischit cantu pesan sas goffinas

isbarrazende sale.

 

Fora sas brullas! A carch'ispidale

che lu cherimus giuttu,

e daghi hat haer su macchine iscuttu

torret cun alegria,

ca est troppu seccante maladia

zugher sa conca a perras.

 

Mortu est Mimmiu 'e sas Terras.

 

 

Sas tres sorres de Basolu

 

 

Tres sorres si presumen a resone:

in ricchesa e bellura gridu han dadu.

Pallade si faghen, Venere e Giunone,

ma infines sun Vulcanu afframazadu.

Si pro sorte hazis bidu a Maimone,

cun visu cuntraffattu e brusiadu,

tottas tres han de issu sa figura,

mirade cantu giogat sa natura!

 

Moro pius nieddu e corpulentu

non parturin sae terras africanas;

in logu no agatto a tott'ammentu

figuras gai bizzarras e istranas,

e pro cantu m'aggiuet su talentu

mai mai las tenzo pro umanas.

Chie cuntemplat sa fisionomia

b'osservat donzi trattu de s'arpia.

 

Cuddos ch'andades per terra e per mare

nade si nd'hazis bidu un'assimizu:

sa cara tottu cotta e pagu nare,

duos poddighes sa fronte e tottu chizu,

sos ojos, veru ispantu a los mirare,

de zimiga los ornat un'orizu;

gai sas chi si 'antan un'accisu

moven a su disprezziu e a su risu.

 

De tottas tres in generale est custu

chi las faghet unidas e simìles,

però, in particulare, puru est giustu

chi bos cante comente sun gentiiles.

Mesu preuttida e mesu cotta arrustu,

una cara circundat sos facchiles

e-i  sas lanas de conca in galanìa

tottu si ligat cun filosofia.

 

Est sa segunda pius raffinada,

cun mille isconzos in s'oju e in bucca,

sa mama 'e s'Anticristi Annunziada

sa mazarza chi narat santu Luca.

Aiò! cantu paret esaltada,

che in mesu a milli rosas una zucca:

Bellesa veramente supraffina

mesu niedda e mesu merulina.

 

Sa terza nd'hat regortu bell'e gai

de sas atteras duas pilu e signu.

Chie bene l'osservat narat ahi

Custu est su veru ispiritu malignu!

Cando caminat cun su tai tai

sa coa si manizat a impignu.

Est custa chi si 'antat un'Elena

est de sas filumenas Filumena.

 

Ite gustu a las bier tottu unidas

cando si mudan de pontificale!

Tres pupusas, tres aes ispilidas

in formas e in pumas uguales,

tres corcorigras pudidas lanidas

paren troddulende est naturale,

tetteras pazzosende sun tres roccos

cun isciallos, cun fettas e fioccos.

 

Fuide dae me, tristas lontanas,

ca faghides sas aeras insanas

torradeche, torrade a su pantanu

ischiffosas illudriadas ranas!

Che notturnu vampiru americanu

non bessedas a lughe dae sas tanas,

cun trista forma e alidu fettente

bos fuit de su mundu totta zente.

 

 

Andadu so arare in annigrinu de Carboni

 

 

Andadu so a arare in annigrinu

Cun dun'aradu ‘e pagu ‘e zou,

E duos boes de unu bentinu,

Ambos ispanos e tundos che ou;

Ch' happo biradu su semen'in caminu,

Dae no haer giuttu aradu nou;

Pro curpa ‘e sa timona, ca fit lenta,

M'andaiat s'aradu abbenta abbenta.

 

Pro curpa ‘e s'aradu, ca fit lenu,

Non nd' happo fattu no de zoronada,

Mancu sinzu faghiat in su fenu,

Pagadu nd' happo sa terra in debbada(s);

Giugher non bi podia aradu anzenu.

Ca fit a mie sa terra intregada;

A massazzare non bi torro prusu

Ch' happo s'aradu bezzu e fora d'usu.

 

Cantu tempus in donu happo perdidu

In custa terra faghinde sa doa!...

Finalmente bi so oe resessidu,

E poto narrer ch' happo fattu proa,

Però tenia su giuo irmarridu,

Manc'arziare podiat sa coa,

Non bi torro piusu a massazzare

Cun d’un'aradu ezzu, it' happo arare?!...

 

Mi so postu a l'acconzare

E corpadu apo su conzu,

Pro pagu at affortidu sa timona;

Torr'a bintrare a arare.

E fatt'happo su bisonzu,

Ma però s'hat faina pagu bona.

Arare fio avvezzu,

Ma s'aradu fit bezzu,

M'istaiat continu aggiona aggiona,

E mi so affuttadu,

Pro chi sa terra in donu happo pagadu.

 

Mai custu creia

De m'esser capitadu,

Intr'e nadale a bettare a istula!...

Torro sa terza ‘ia

Cun su matessi aradu,

Eppuru nd'happo fattu mesa tula,

S'aradu fit fortizzu,

Ma nò bistaiat rizzu,

Sempre afferradu a cannas de ula,

Non giughiat ischina

M'istaiat continu unchina unchina.

 

Giughia sa idea,

Certu mancar'a fura,

Cun dun'aradu bezzu andare a arare;

A forza ‘e pelea

Nd’happo ‘ettadu una mesura,

Ma isettu no happo e b'ispigare;

Ca nde tenia gustu

L'happo s'aradu infustu,

E mancu gai cheriat bintrare,

Mi retiro affannadu

E cun s'aradu tottu murdagadu.

 

Sa terra fit infusta,

Creidelu de zertu,

Però bene ammoladu fit su zuncu,

Non fit terra bedusta,

Fit s'aradu iscussertu,

Chi che poniat sa chima in su runcu;

Sa terra fit bagnada.

Non b'intraiat s'arbada

Fia tentadu ‘e la segare a truncu,

Pro chi m'hat consumidu

S'aradu ‘ezzu, su giuo ismarridu.

 

Debadas mi leo fele,

Tantu non nd'happo achistu,

Mancari puru mi cherza impignare:

Colpadu happo crudele

E totu l'happo pistu,

Mancu pro cussu cheria bintrare.

E deo cun fiacca,

Postu happo dae burzacca,

De sa terra s'affittu a nde pagare;

E m'affutto inchiettu,

Pro chi tentu non nd'happo de profittu.

 

Si m'affutto est rejone

Oa so ispiantadu,

E comente s'annada happ'a passare!!...

Ness'a unu cuzzone

A bintrare s'aradu

Oe fio disizzosu ‘e semenare.

Sa terra fit superba,

Tuppada fit de s'erba,

Oe fit ancor'aradu a bei intrare;

E mi so postu a sa sola

Cun s'idea de fagher bon'arzola.

 

Nde fia disizosu.

Arare a surcu prenu

In custa terra, senza coltivada,

Fit tribagliu forzosu

Pro chi b'haiat fenu

Non lassaiat bintrare s'arbada

A fadiga e a gherra,

Mi so postu a matt'in terra

Ma tantu sa fadiga fit debada(s),

Fit unu massu de rena

Ch'in mesu mi essiat una vena.

 

Ite mala fortuna

Sa chi m'hat persighidu,

Poto narrer chi tenzo mala sorte!

Proad'happo a sa geuna

E non bi so resessidu,

Dae no haer giuttu aradu forte;

Mi causat fastizu,

Su non bintrar'aizu,

Mi paret chi vicina m'est sa morte

E mi causat pena

Su ‘e non bider sa terra piena.

 

Dia cherrer pagare

A doppiu s'ispesa

Bastet poder arare a surcu prenu

Non est a m'ingrassare

Chi anzis mi procurat debilesa.

E mi faghet andare pius lenu;

Est solu pro gu gustu

De bi fagher bedustu

Mancari siat su terrinu anzenu;

Dia esser discuntentu

Si su trabagliu esseret a su ‘entu.

 

Proadu happo a denotte

A parte de arborinu

Si ‘ogare podia carchi surcu;

Est debadas chi cotte,

Ca est duru su terrinu

Chi de certu bi cheret su remurcu,

Cun summu piaghere,

Pro fagher su dovere,

Inferocidu chi paria turcu,

Arrughittadu happo sa terra

Cua s'aradu ei su giuo a forz'e gherra.

 

Beru ch'happo gherradu

Cun pauras de su mundu,

Però già l'happo ‘ìnchida sa posta,

E bi so resurtadu

A toccare su fundu

Cun pelea ca fit sa terra tosta,

E de su semenadu

Nudda bind'hat pigadu,

Non b'hat bessidu nè chimu nè crosta,

Invanu haia gustu

De fagher sa manada a Mesaustu.

 

Nde so in pensamentu

No ischides proite?

Ohi m'appana su semene isoradu.

Happ'aradu a istentu,

E fit semene mite

Subra pro cussu non bind'hat pigadu;

Non fit semene guastu.

Ma non bi fit su bastu,

Forsis medinde mi so isbagliadu,

Ch'araia a dogn'ora

E micch'essiat su semene a fora.

 

‘Eo naro ch'est cue sa mancanzia

Ei sa terra non nde tenet neghe,

S'aradu non teniat sa sustanzia

Ca fit cottadu cun cottas de feghe,

Poi non fit su semene in bundanzia

De poder produire s’unu deghe,

Si pro sorte su semene hat mancadu

Deo naro ch'est curpa de s'aradu.

 

Pro finis, hapo forte triballadu

A forza 'e pelea e de fadiga,

Canta mattana m'hat dadu s'aradu

Ca mi faghiat continu cadriga

Semene pro cussu no bi ndh'at pigadu

Erba no b'hat bessidu e ne ispiga

Mancari siat su massarzu avvezzu

Non ndhe segat de terra aradu 'ezzu.

 

Pro finis, si s'aradu no est bonu

Menzus s'omine cheret chi si corche'

Pro chi triballat de continu indonu

Ei sa ‘este creo chi s'isporche'

S'aradu forte no ndhe faghet sonu

E non bistat continu dorche dorche

Sempre fattinde bancos e cadriga

Mai su chi bi ettat bei' piga.

 

Già ti poto Comune lastimare de Carboni

Cantone sarda cumposta subra s’espropriazione de sos terrinos comunales e conseguente distruzione de sas forestas - (Ottava rima torrada)

 

Cantu ti sento poveru Comune

Chi sos ojos mi faghet lagrimare

Chi ognunu t’hat cherfidu isfruttare

E a su tuju t'han postu sa fune.

 

Già ti poto Comune lastimare

Candho penso comente ses torrada

Ognunu ti cheriat preziare

Innanti d'esser affrazionada,

Però como ses bene isfruttada

De terrinos, piantas e de landhe

Non fimus cussos tempos isettandhe

Proibidos a linna mancu’andhare.

 

         Già ti poto ecc.

 

Ognunu ndh'at de te approfittadu

Ca, fit zega sa populazione

Ognunu  a chirru sou es ch’at tiradu

E leadu s'hat parte e porzione,

Tota sa poveraza han’orfanadu

Ca leadu nos hana su buccone

Distrutt’hana cussorzas e Comune

Como nessunu no podet campare.

 

          Già ti poto ecc.

 

Distrutt'hana comunes e cussoza,

E inie su poveru campada

De non bi coizare mancu foza

Sos riccos si l'hant bene cumbinada

Solamente a terra ispiantada

A dispettu de sa iddha a mala oza

A inie su poveru s'appozat?

Da chi no hat inue s'apozare.

 

         Già ti poto ecc.

 

A inie s'apozat su mischinu

Sendhe su logu totu ispiantadu

Cantu ndh'at causadu s'istrozzinu

Si finas sos camminos hant serradu;

Cantu Guletti e cantu Pilligrinu

Elighes, quercos, totu hant isfundhadu

Su monte che i su campu est resultadu

Nettu chi si bi podet seminare.

 

         Già ti poto ecc.

 

Nettu chi si b'agatat fina s'agu

Chi sa fera si b'idet dae attesu

De tanta cosa ndhe semus in pagu

- Su meda lu idimus a s'inglesu -

Diciosu cuddhu chi si l'hat muntesu

Sos chi no ndh'ant ndhe leant su fragu

A sa iddha istadu est un'istragu

Ch'est cosa de non poder baliare.

 

         Già ti poto ecc.

 

Pro sa iddha est istadu un'oro mala

Dae cando su monte hant divididu

Sa rugh'a nois hant postu a pala

A la portare nos hant opprimidu

Sos amministradores de sa sala

Fit unu pius de s'ateru accanidu

In pagos su profettu hant divididu

E pensad'hant sa iddha arruinare.

 

         Già ti poto ecc.

 

Sa iddha l’hant battida a sa miseria

Pro chi a betia 'e pare fini totu

L'hant piena de ogni cattiveria

Ch'ispendhiant su bene connotu

Ognunu ogat sa sua tragedia

(Narat ch'in cue no b'hat dadu votu)

Pro comente su monte hapo connotu

Pena mi dat su mi ndh'ammentare.

 

       Già, ti poto ecc.

 

Bortas cantu mi enit a sa mente

Mi dispiaghet, ca est un'ismaniu,

Fit cosa de abitare certamente

Innantis de si apponner su Demaniu,

Invidiosu ndhe fit su Germaniu

De sa montagna, pro chi fit valente

Ca fit ispiju de oro lughente

Pro chie si cheriat osservare.

 

       Già ti poto ecc.

 

Fit ispiju lughente de tota vista

E pro chie labare si clieriat

Connotu hapo in sa mia pizzinnia

Battire da' inie ogni provvista

Rejone hat sa Comune si m'attristat

Ca l'est mancada cuddha melodia:

In sos beranos su chelu pariat

Candho pigana pro afferrittare.

 

          Già ti poto ecc.

 

Candho pigana a bettare sa marca

E ancora pro tundher sas arveghes

Tot’attrumados a noe e a deghe

Armados d'archibusu «tric-trac,»

Titinu Sanna cun Anghelu Arca

Cun sos bariles pienos de feghe.

Sos amministradores l'hant sa neghe

Ch'ant cherfìdu su monte abbandonare.

 

          Già ti poto ecc.

 

Lassad'hant su monte a s'isbandonu,

Chena bi fagher abitazione

Lassendh'a Percy fagher de padronu.

E orfanàd'hant sa popolazione

Rendhidu l'hant unu monte in donu

(Senz'esser mancu 'e custa nazione.)

Fattu b'hat traversinas e carbone

E in s'attu hat pensadu a trasportare.

 

          Già ti poto ecc.

 

Hat pensadu de segare sas piantas

E fatt’hat carbone e traversinas

Proibidu hat sa zente tota canta

De non toccare de linna un'ispina.

Hat regione Percy s'est chi si anta

Chi a sa Comune hat postu sa ruina

Su monte est nettu che terra campina

Podet in dogni postu carriggiare.

 

        Già ti poto ecc.

 

In dogni postu bi passat su carru

De cant’est nettu e bene ispiantadu

Cantas muniziones ni hant bruijadu

Tebacc'a foza, bruvura e zigarru.

Ogni mese beniat Baldassarru

Cun unu e duos caddhos barriadu.

Cust'in su tempus meu est capitadu

Sendhe agadiu prima ‘e cojuare.

 

         Già ti poto ecc.

 

Cuddhas bellas piantas seculares

Chi pro las bider già fint un'accisu

Bene mudadas pariant altares.

Chi fint de su Comune paradisu.

E Percy hat pensadu de atterrare

De las fagher partire de improvvisu,

De sa Comune s'hat fattu su risu

Ch'ant lassad'a isse cumandhare.

 

          Già ti poto ecc.

 

Fattu b'hat tancas, ortos o binza

Giardinu cun palattu a cun borgata

A sa Comune hat postu sa tinza

E nos hat fattu istringher a matta

Como crepat su riccu e iscosinza

Ca pro s'affittu ch'ogant oro e prata

E si  pentint de sa cosa fatta

Ca nachi no bi tiat abarrare.

 

       Già ti poto ecc.

 

No bi creiat su riccu entrone

Chi Percy bi faghiat istallinu

(Lu creiant coment'e Signorinu

Ch'at post'in sa Planargia su cotone)

Custu giughet diversa intenzione

Chi serradu nos hat dogni caminu

E astrintu nos hat su cinturinu

A manera de no poder illascare.

 

        Già ti poto ecc.

 

Bene nos hat astrintu sos fiancos;

Nos hat ligad'in pes e in manos

Si est provvistu de certos roffianos

Finas in sos camminos postu hat crancos

Su monte pro chimbanta miza francos

Li hant zedidu sos sindigos bentranos

Hant orfanadu sos populanos

Ca nachi nos lu diat regalare.

 

         Già ti poto ecc.

 

Como tota sa iddha si ndhe impuda

Ca l'hant lassadu firmare sos pese;

(Si si fint firmados chimbe o sese

Coment'hat fattu Giommaria Uda,

Già si ndhe fit andhadu senza duda,

E issos certos fint bistados rese

Haiant cumandhadu a dogni mese

Non fint andhados mancu a litigare.

 

       Già ti poto ecc.

 

De si firmare bi fit sa regione.

Ognun'in su logu sou limitadu;

(Ca fit su monte una donazione

Chi da una Duchessa fit testadu.)

Povera, trista populazione!

Riduire t’hant fattu a bassu gradu!

Certu si Delitala fit campadu

Haiat fatt’a totu approfittare.

 

        Già ti poto ecc.

 

Si campadu si fit Don Zuanneddhu

Sa cosa pius bella fit istada,

Pro chi sa lite fit iniziada

Sos iscrittos che fini intr’e Casteddhu.

Deo bi l'hap'intesu su faeddhu:

«Su monte a sa Comune chi torrada

A sa mama l'hat certu minettada

Candho l'hat nadu a depositare».

 

         Già ti poto ecc.

 

A sa mama l'hat fattu su minettu

Chi no ndh'aeret de lotto leadu,

Co issu bene fit asseguradu

Chi non perdimus su nostru direttu.

Como già ì'hamus perdidu s'isettu.

De su monte nos hant isorfanadu

Su Demaniu s'est impossessadu

E divididu hat meidad'a pare.

 

         Già ti poto ecc.

 

Su Demaniu hat bendidu a Percy

Chi fattu b'hat unu mann'acquistu

No bi creimis risultare asi'

Nett’’e piantas su terrinu pistu

Naraiant chi no, ma forsi si,

Chi dogni enale allegru como est tristu

Chi finamentas su riu maistru

Hat devidu sas abbas menguare.

 

        Già ti poto ecc.

 

Sas abbas sunt de certu menguadas

Ch'ant perdidu finas su sabore

Pro chi pianta vicinu no bi ada

Est corrumpida dai su calore

Innantis fit de piantas circundhada

E abitada dae sos pastores

Pro cussu manteniant su virdore

Chi nemos si podiat saziare.

 

        Già ti poto ecc.

 

Sas abbas de su monte totu cantas

Fint s'una chei s'atera gustosa,

Ca fint circundhadas de piantas

E fint friscas e bundhanziosas.

Como chie las bidet si ndh'ispantat:

Pienas de ludu e totu lanosas,

Ca sunt de su coltivu bisonzosas,

Virdura cherent pro aumentare.

 

        Già ti poto ecc.

 

Essende giovanu hapo praticadu

In sos logos lontanos e vicinu

Su monte attentamente hap'osservadu

Chi pariat celeste unu giardinu,

Chi campaiat unu reinadu.

«Lu poto narrer» dae s'elighinu

Oe b'est solamente su terrinu

A campu nettu de poder laorare.

 

        Già ti poto ecc.

 

Iscusa como Comune e perdona

A lu suffrire poned'a corazu

Fint sos Pisanos in Funtana ona;

Sos Sulas sa cussorza ‘e su Chivarzu;

Don Gabriele s'Ena ‘e Su Idarzu

E in Abba Lughia fit padrona.

Bachis Pilia cun Marta e Corona

Sa cussorza l'hant devida lassare.

 

        Già ti poto ecc.

 

Pasqualinu Bullitta de Pintore

Peigottu, Pisia e Bonnigheddhu,

E in su Fruscu su postu maggiore

Fit Dominigu Isolo e Giuseppeddhu.

Giuanne Tola su Superiore

Fit in Binza 'e Planu a Bacchileddhu.

In su Cuadu Giuseppe Nieddhu.

Fit cun Andria Corda e Pedru Are,

 

        Già ti poto ecc.

 

In Mont’estidu fit Zizzu 'e Riu,

Peppe Remundhu Tolo su cumpanzu:

Fissos fìnt de ijerru e de istiu

A dom'issoro battindhe balanzu,

Su monte candho fìt a su faiu

In dogni logu b'haiat affranzu;

S'ingrassaiat su fiadu lanzu,

Non mancaiat s'ite manigare.

 

        Già ti poto ecc.

 

Oseddhos sa cussorza limitada

Fint sos Corrias; no los abbandono

In Ortachis sos Falchis fint padronos.

E in filu 'e Serra sos Ispada,

Bachis Cosseddhu cun sos fizos bonos

Dai Palai hant fattu s'iscappada!

Bachis Remundhu Longu sa pasada

In Sissiri l'haiat pro isfruttare.

 

        Già ti poto ecc.

 

Fint in tinnias arbas sos Piceras

E in Camorra sas bamas de Liu.

Sos Fois Baddhe Salighe, abba vera

Fit su consolu de su pastoriu,

Totu paschiant a sa fainera

Perunu tempus b'haiat isghiu

E Zuanne Saccaju sendhie iu

Fit in s'ispina murina a corcare.

 

        Già ti poto ecc.

 

Totu accudiant a Perca 'e Paza

Ca fit inie su postu mazore,

(Fit, su ricoveru de sa bandhidaza

Sos chi sorvegliaiant sos pastores.)

Sa limba mia no est faularza

Bos lu giuro de homine de onore

Sa memoria de mannos e minores

Est custa si la cherides praticare.

 

        Già ti poto ecc.

 

Custa si trattat istoria antiga

Ed est cumposta subra sa regione

Ca fia connoschente de sa liga

E connoschia totu sas persones,

E mi cherzo firmare in mesu riga.

Su nomen meu chi est «Bachis Carbone»

Cumponidore 'e muttos e cantone

Pro chie piaghere hat de cantare.

 

       Già ti poto ecc.

 

Pro finis sa montagna Bolotanesa

Como sì chi ses bene isfruttuada,

A ue cuddhas pompas ti sunt dadas,

Sas chi tenias de naturalesa?

A inue ti est dada sa ricchesa,

Cuddhas bellas piantas cupuladas?

Como pius de ru' no bei hada,

Non b'hat perunu ramu de segare.

 

    Già ti poto Comune lastimare.

 

A Bachis Remundu Basolu de Longu

(A chent’ annos dae sa morte)

 

Bachis Remundu, su nostru cantore

fis tue in su seculu passadu,

as in modu mirabile cantadu

satiricas e rimas de dolore.

 

Che paesanu mi enit nezzessariu,

già chi m’agato in mesu de sos bios,

Bachis Remundu, custos versos mios

presento pro su tou chentenariu.

 

Deo apo cantadu in Macumere

sende su chentenariu de Murenu:

si tando bi cantesi pro un’anzenu,

como chi pro te cante mi est dovere.

 

Dae una famiglia benistante

in su barantatrese fis naschidu;

sende d’intelligenzia favoridu

in Sassari ses bistadu istudiante.

 

Ottentu as sa licenza liceale

su prus distintu ‘e totu su Liceo;

pro cultura non fis comente deo

cun sa quinta in s’iscola serale.

 

In cussu tempus privu de progressu,

in custas biddas nostras sardignolas,

frequentare sas altas iscolas

a pagos fortunados fit cunzessu.

 

No as sighidu in s’Universidade

pro ch’a s’istudiu tenzeras amore:

su postu dadu t’ana d’esattore

ca nde tenias sa capazzidade.

 

A su dovere attaccadu restas,

ma cando t’enin sas occasiones,

tando, in tantas bellissimas cantones

s’istintu de poeta manifestas.

 

Bi sunu ancora e bene regortas

sas cantones chi allegru cantaias,

però sas menzus tuas poesias

paris cun tegus si che sunu mortas.

 

Pro te troppu felices sun sas oras,

at s’avvenire de rosa sa tinta:

de una bella giovana distinta

cun affettu sinzeru t’innamoras.

 

Creinde sas delizias seguras

cussa giovana bella ti l’isposas,

ma sos giaros colores de sas rosas

si sun mudados in tintas oscuras.

 

Sonniaias d’esser favorida

sa vida tua dae sa fortuna,

s’isposa cara la creias una

cumpagna digna pro una longa vida.

 

Affalzande sa fide chi ti giurada

su bellu sognu tou lu distruidi:

cun dunu vile amante si che fuidi

pustis chi su inari ti che furada.

 

Paghe non podes tenner né sussegu,

cun resone a su disisperu zedis,

ca perdes, paris cun cantu possedis,

sa reputazione, s’impiegu.

 

Ca est crudele sa traitoria

chi t’at privu de consolazione,

est ancora famosa sa cantone

chi cantat “disisperu e agonia”.

 

Cussa chi de amore t’incadenada,

chi giurat de t’amare cantu l’amas,

bordindedi sas prus infames tramas

s’esistenzia tua l’avvelenada.

 

Addoloridu, cun su coro tristu,

tue Bachis Remundu mortu sese

cando annos nd’aias trintatrese

in s’edade ch’an mortu a Zesu Cristu.

 

A sos trintatres’annos che a issu

sa vida l’as finida brevemente;

t’an fattu morrer vittima innozente

mancari chi non t’apan crocifissu.

 

Non disizas né gloria né fama

ma cheres ch’in s’ismentigu che fales,

sa terra chi t’at dadu sos nadales

ti est bistada idriga, non mama.

 

Fattu ruer ti ch’ana in su proine,

inveces de ti aer onoradu;

chissà in cantos ana cumplottadu

pro t’aer fattu fagher cussa fine.

 

Unu cantu non b’at de pedra dura

né una rughe cun pagos fiores,

pro la mustrare a sos benidores

inue fit sa tua sepoltura.

 

Né lu podimos narrer sutta ‘e cale

cipressu bi fis sepultadu tue,

ca isparidu ses che una nue

traida da’ su peus temporale.

 

Cussa chi t’at sa morte causadu,

issa chi est restad’ancora in vida,

cantas bortas, chissà, indispettida

sa sepoltura tua at cattigadu.

 

Nos dat sa fine tua pen’amara

però nois de te nd’amos s’ammentu;

sun sas operas tuas monumentu

ch’alen prus de su marmaru ‘e Carrara.

 

Cumprendo chi sa mia est una oghe

sola in su desertu de s’incuria,

proite chi de s’odiu sa furia

contr’a tie ancora ch’est inoghe.

 

Sa gloria, s’onore non t’aggradat,

dae sa cantone ultima l’ischimos,

ma cust’umile omaggiu ti rendimos

in primma chi su seculu ch’iscadat.

 

Populu chi mi ses a sa presenzia

onora custu dignu fizu tou,

in primma chi s’estendat dae nou

su tristu mantu de s’indifferenzia.

  

Bolotana, 1976

 

A Remundu Piras de Longu

 

In cust’ ora prezzisa in Biddanoa

sun pro Remundu celebrende missa,

e sa famiglia sua siat issa

resistente a sa crudele proa!

 

Pregade e passenzia tenzedas,

cust’ idea bos siat de consolu,

chi non lu pianghides bois solu,

sos chi lu pianghimos semus medas.

 

In cust’ ora sò solu in domo mia,

a dainanti de su crocifissu

m’ imbenugio e pensende a issu

recito trista sa pregadoria.

 

Bi fia cherfid’ essere presente,

iscusade, si goi da’ lontanu

sò preghende, m’ agato pagu sanu

dae parizzos annos sufferente.

 

Deris manzanu, appenas chi custa

partecipazione apo rezidu,

restesi tristu e adoloridu,

cun lagrimas sinzeras l’ ap’ infusta.

 

In angustia e in discunfortu

est tota sa Sardigna addolorida:

si fattu nd’ at piangher sende in vida

prus nde faghet piangher pustis mortu.

 

Però ti siat de consolazione

famiglia trista in tantas penas tuas,

su pensare chi cun sas rimas suas

l’ at cumprida una santa missione.

 

No est zertu ebbia pro sa rima

ma pro sa sua bona umanidade

chi sa Sardigna cun sinzeridade

lu rimpianghet e li dat istima.

 

Prego pro issu s’ eternu riposu,

sa lughe giara de su paradisu,

sa paghe de sos bonos, su sorrisu

de su Deus ch’ est babbu piedosu.

 

Bolotana, Maggiu 1978

 

Lamentu de su giovanu zegu de Longu

 

                    1

Cando in sos vint’ annos est sa vida

est piena de briu e allegria,

invece deo custa vida mia

la sò passande sempre addolorida;

dae cando apo fattu sa naschìda

sò privu de sa lughe giara e bia:

send’ in mesu de tantu iscurigore

m’ est intimu cumpanzu su dolore.

 

                   2

Naran chi bellu est su firmamentu

in sa notte cobertu de istellas,

chi totu luminosas sunu e bellas

e si poden contare a chentu a chentu;

eternu est s’ insoro movimentu

e totu sas passadas parentellas,

dae cando s’ est s’ omine connotu,

ispantadas si sun de custu motu.

 

                     3

Chi su poeta cantad’ e onorada

naran ch’ est s’ aurora bell’ assai;

est un’ incantu comente l’ indorada

s’ alta chima de su monte Palai:

solu a mie m’ attristat e m’ accorada

ca non la poto cuntemplare mai

cussa meravizosa visione,

la ido cun s’ immaginassione.

 

                   4

Su sole luminosu in s’ oriente

naran chi su manzanu si presentada,

s’ iscuru de sa notte l’ annientada

cun dogni raju sou risplendente;

non l’ ido, mi abbizo solamente

comente mi recreat e cheghentada

custa persone mia addolorida:

mi faghet bene pro chi non lu ida

 

.                   5

Nde sunu privos custos ojos mios

de ider sos lontanos orizontes,

sas chimas maestosas de sos montes

u’ est totu recreu in sos istios,

sas abbas cristallinas de sos rios

falande in pianuras e in pontes:

non las bido sas abbas cristallinas

pasidas arrivende a sas marinas.

 

                    6

Las intendo sas dulches melodias

de sos puzones, como chi est beranu;

dae s’ adde ighina, ogni manzanu

nd’ enit su cantu a sas origias mias;

comente sulcan sas celestes vias

bolende a trumas cun bolu galanu,

de sas alas sa muida l’ intendo

e cantu sun felices lu cumprendo.

 

                    7

Cando su chelu no est prus serenu

 ma bi at nues cun iscurigores,

tando, formadu de sette colores,

presentare si det s’ arcobalenu;

deo chi sò de tenebras pienu

non los bido sos suos risplendores:

pro me b’ est su nieddu solamente,

non nd’ esistit colore differente.

 

                    8

Ahi! Cale cuntentu mi procuro!

Cale alliviu limba mia imploras!

Sa notte mia no est doigh’ oras

ma est notte chi durat cantu duro;

che-i sa vista, su coro mi oscuro,

non b’ at tramontos e né auroras

pro me, chi sò in fissa disfortuna,

né nottes illuminadas dae sa luna.

 

                   9

Cantos poberos b’ at chi si lamentana

ca non faghen peruna conquista;

lu possedin su bene de sa vista

eppuru mancu gai si cuntentana;

si custa pena mia isperimentana

tando passan’ abberu vida trista!

Cando mai sas dies tranquillas

non passat chie at sanas sas pupillas?

 

                    10

Non nde passao de penas amaras

s’ est chi sana sa vista possedia:

poder dare unu asu a mamma mia,

mirandeli sa vista, cun sas laras;

totu abbrazzare sas persones caras

chissà cale cuntentu proaia!

Privu de custos oscuros abissos

issos mirende a mie e deo a issos.

 

                    11

Sos nuraghes, monumentos antigos,

visitare non poto a sa sola;

a su nuraghe de “Tittirriola”

mi nd’ an pigadu sos mios amigos;

si sun fattos pro paghe o pro intrigos

accertadu non l’ at perun’ iscola:

pensend’ in millenarios cuntrastos,

los tocco e non los bido custos crastos.

 

                    12

In sa chima ‘e Palai maestosa

oe m’ agato chi est die giara;

Gennargentu si bidet e Limbara,

sos mares d’ Oristanis e de Bosa;

sa Sardigna chi est meravizosa

deo non l’ ido, ite pen’ amara!

Sos ch’ an sa vista tra issos allegana

e cantu iden a mie l’ ispiegana.

 

                    13

Frequente che pigo a cust’altura

pro respirare sanas sas aeras,

inoghe buffo sas abbas lezeras,

de sos buscos mi godo sa friscura;

non cuntemplo però, pro disaura,

altipianos, baddes e costeras:

realizare non poto sa brama

d’ider s’incantu ‘e custu panorama.

 

                    14

De Ortachis in s’abba cristallina

b’apo buffadu e mi sò infustu;

non ti bido Maria de Mesaustu

chi ti nd’an postu in custa raina:

a tie m’invoco che mama divina

s’est chi leare mi che podes custu

iscurigore, ca potente sese,

de te imbenugiandemi a sos pèse.

 

                    15

Isco, Maria, tue podes meda

che mama de s’intrea umanidade;

nemmancu tue l’as sa facultade

mancari custa grazia chi ti peda,

ma cunzedimi nessi chi posseda

sa lughe vera de s’eternidade.

No ap’a esser in eternu puru

cundennadu de viver a s’iscuru!

 

 

Su pizzinnu zegu de Longu

 

 

Oh mama, ite fizu ch'as connotu!

Forzis troppu t’istimo ca non t’ido.

Cando t’abbrazzo, c’a s’istintu obbido,

de su coro tou intendo su motu.

 

Solu a tie, mamma, sò devotu

ca in brazzos tuos mi drommo e m’acchido,

ma, ite pena, cando mi nd’ischido

sos ojos restan drommidos etotu.

 

Oh Deus meu, dae s’alta dimora

custa grazzia mi cuncedi ebbia

chi ti domando in custu momentu:

 

dami sa vista, nessi pro un’ora,

pro lu ider su visu ‘e mamma mia,

poi torrami zegu e sò cuntentu!

 

 

Questo sito o gli strumenti terzi da questo utilizzati si avvalgono di cookie necessari al funzionamento ed utili alle finalita illustrate nella pagina di policy e privacy.

Chiudendo questo banner , scorrendo questa pagina,cliccando su un link o proseguendo la navigazione in altra maniera, acconsenti all`uso dei cookie. Per saperne di piu'

Approvo

Pubblicità big

Archivio

In questa sezione potrai trovare tutti i numeri del "Messaggero Sardo" dal 1969 al 2010

Archivio Nuovo Messaggero Gds Online...

Circoli

Elenco completo di tutti  i circoli sardi in Italia e nel Mondo, le Federazioni e le Associazioni di tutela.

Sport

Le principali notizie di tutti gli sport.

In Limba

Le lezioni in limba, il vocabolario e le poesie in limba.

doğal cilt bakımı doğal cilt bakımı botanik orjinal zayıflama ürünleri doğal eczane avon