Faustino Onnis, rappresentativa figura della poesia campidanese del Novecento
Faustino Onnis – nato a San Gavino Monreale nel 1925 e vissuto principalmente a Selargius, dove è scomparso il 2001 – risulta tra le figure più rappresentative della poesia campidanese del Novecento; da autodidatta e “illetterato” (così amava definirsi) matura una significativa e profonda conoscenza della poesia estemporanea nella tradizione sarda e coltiva le forme espressive delle moderne poetiche che alimentano i grandi lirici della letteratura internazionale.
Animato da molteplici interessi (letterari, culturali, sindacali, politici) è presenza di qualità, sia come poeta che da giurato, in tanti concorsi poetici. Redattore della rivista “S’Ischiglia”, fondata dal bonorvese Anzelu Dettori e pubblicata dall’editore Gianni Trois, è vincitore del premio “Ozieri“ nel 1988 con la lirica Deu puru. Un riconoscimento, scriveva la giuria in quell’occasione, al “veterano della nuova poesia sarda”.
Tra le pubblicazioni di Faustino Onnis si segnalano numerosi saggi, traduzioni e libri come la propria produzione poetica Perdas (Dolianova, Grafica Parteolla, 1993), con versi animati da un senso profondo di sincera umanità, e il Glossariu Sardu Campidanesu (Dolianova, Grafica Parteolla,1996), opera di studio e documentazione lessicografica. Da componente della commissione di esperti nominata dell’Episcopato Sardo, ha contribuito significativamente alla traduzione in Lingua Sarda dei testi sacri del Vecchio e Nuovo Testamento.
Salvatore Tola, studioso ed esperto di letteratura in lingua sarda, nell’inquadrare storicamente e criticamente la figura del poeta Onnis, evidenzia l’innata e naturale “inclinazione a far confluire i moti dell'animo e della mente nelle correnti che si formavano nella società del suo tempo; così come gli era accaduto negli anni della guerra, quando l'istinto di ribellione lo aveva condotto precocemente (a soli 16 anni) a confluire nel movimento antifascista”.
PENSENDU A TUI
Pensendu a tui, o Sardigna,
su coru, allupàu de ispantu,
benit bintu de su prantu,
e su cantu,
promittiu che noda de prexu,
bessit tristu e sungutau
che prantu di attitadoras
chi nisciunus abbrandat.
Pensendu a tui, sparzida
in cantrexus, e donada
a genti strangia po ti sperdiri,
benit de pensai a fillus tuus
allenus in domu insoru,
palas a pari intre issus,
e s’unu contra s’ateru parau.
Chi no ti bint che mamma
ma che femina de bendiri.
SI POZZESSI
Si pozzessi incravai
a is perdas tuas birdis de muscu
su coru miu de sardu
po bivi, in is nottis de bentu
chi attrottiat is suergius,
arriendu a s’ira de is élémentus
chi no ti podint incosciai
e ti lassant virgini incorrutta;
si pozzessi essiri deu ;
s’anima tua, su coru tuu, po una dì,
po una dì assumancu;
seu seguru, o Sardigna, ch’is fradis
chi tui has allattau
in brent’ ‘e mamma in is carreras tuas.
no t’hiant lassai appetigai
de is istrangius po ti poni in cadena.
LIERU E CHENE MERI
Lieru e chene meri
su pensamentu miu
si pesat in s’airi
e andat circhendu,
comente cau asuba
de is undas de su mari,
sa ‘ia chi ddu portìt
a is mizzas de sa luxi
aundi furcint is sentidus
prus bellus chi bolant
po fai niu in su coru de s’omini.
Lieru e chene meri
comente is bentus
chi sulant in terra mia,
intrendu in dogna stampu
e aberrendu giassus finzas
aundi sa perda resistìt,
su pensamentu miu
intrat in dogna logu
e cerrit e purgat
po sceberai e poni a parti
su chi esti leggiu e su malu.
Lieru e chene meri
che su coru ch’impunnat
a gherrai cun arrexonis beccias
po afferrai su chi bramat e bolit,
su pensamentu miu
si strantaxat e gherrat
po un’arraxoni de vida
e po unu mundu fattu de fradis bonus
chi si castint a pari e movant
po si scabulliri de sei
in is oras di abbisongiu.
ISTADI
Annieddigada de su soli
parris de brunzu;
ma ti movis sempiri
a passu de pisìttu
chi m’assogat sa castiada
e m’indi tirat,
de fundu de is intragnas
un’ ‘erchidu de disigiu
e de surrungiu.
Ah. . . si no fessi becciu!
IN MORTI DE UN’EMIGRAU
Che lampu in celu senza temporada
candu totus penziaus chi stiasta beni
trista s’est arribada
sa sceda leggia de sa spacciada tua.
Tui no has tentu sa sorti
de ti prangiri ponendudì in pomentu,
e nosu no heus tentu
sa consolazioni de t’interrai
po podiri prantai sa gruxi in sa fossa tua.
Ses mortu asutta terra che unu scrau
marrendu sa ricchesa a genti strangia
chi aundi ses arrutu t’hat lassau
cun is abettus tuus de torrai.
Poberu fradi mortu in logu allenu.
FIAT SCRITTU
Fiat scrittu
in sa domu de sa pipialla mia.
— Furisteri chi lompis: in custa domu
sa stima bivit de gosu e cuntentesa;
ci fait niu sa paxi, e su préxu serenau
de is chi in custa bivint biadus
dd’arreit sa fidi prandia di abéttu.
Tui, no trumbullis s’allirga cambarada,
cadèba, impara, e ti cuntentit
sa cuncordia bofia in custu logu. —
E lompiu fiat, liggiu hiat, e citiu
fiat intrau su strangiu in domu mia.
C’e’ biviu, no parriat contra su logu,
e cun su tempus innòi est abbarrau.
Immòi est sciarrocchendusì
sa domu de sa pipialla mia.
Unu pillu de pruìni, di anarba,
unu muntoni de carramazzinas
coberrit su scrittu,
e no c’è prus arregordu de stima,
de paxi, de préxu, e de fidi.
Parrit mortu po finzas s’abéttu
ch’inc’est ancora bivendu cuau.
CRAS
Cras, o fillus, seis a torrai grazias.
Cras: candu sa terra nosta beneditta
de is lagrimas e de su sudori nostu;
— de is lagrimas e su sudori de chini
innantis de nosu hat cretiu, suffrìu,
penau, prantu po su bellóri aresti
de custu puniu de pedra sanguingia
chi s’hat tentu bivendu che murvonis
in is medaus spainaus, sperdius
in coddus e canalis de móntis,
in gutturus di arrìu, in cuccurus e mizzas,
e aundi sa terra fiat prus pagu susunca
po podiri campai e biviri in s’abettu
chi renescessit su bisu de is antigus
ch’hiant postu su fromentu
po sa cotta chi nosu hoi seus inforrendu
po fillus e nebodis nostus; —
hat hai mudau facci, seis a torrai grazias.
Cras: candu sa Sardigna nosta
hat essiri torrada a nasciri, e hat essiri
a differenzia de immòi mamma po totus;
e che angionis de latti totus hant a podi’
sùiri a is tittas de issa,
e no ‘nci hant essiri fillastus frastimaus;
e no ‘nci hat essiri prus chini croccat
in s’umbragu ‘a stoja de spàdula,
e chini croccat ai lettu cun lenzorus
in su calenti de una domu diciosa;
e no ‘nci hat essiri chini pappat e strusciat
candu aterus hant essiri a mesu brenti,
e aterus ancora morrendu a finigonis
po su famini de jerru,
seis a torrai grazias e seis a benedixiri.
Cras: candu no heus a prangiri prus,
comenti faeus hoi, is fradis nostus prus bellus
sperdius in totu su mundu comente canis arropaus,
perdularius andendu de logu in logu
a incungiai scusorgius po is aterus;
ne ‘is sorris nostas bonas hant essiri prus
allenas murrungiadas in domus de meris susuncas,
ne trustullas po giogu de genti milindrada e viziosa;
ma faineras che abis, e che abis totus a una scussura,
s’hant a sezziri in is telargius de ferru
chi seus approntendu po issas
po chi traballint e bivant no prus serbidoras,
ma meris de issas e totu in logu nostu,
seis a torrai grazias.
Cras: candu totus, mannus e pitìcus,
s’hant acatai ch’is malis no si sanant
cun mangiuccus di erbas profettosas
ammesturadas a farra de corru abbrabau,
ne a brebus o a chistionis tontas,
ma cun rimedius chi giuint,
seis a torrai grazias.
Cras: candu, no prus avésu a su chi Deus fait,
su sardu nou cun gana e cun sentidu
hat a fai scendiai a sa terra nosta
su chi serbit po biviri,
e inci hat essiri abbundanzia e benistai,
e totus heus a essiri biazzus senza meris,
seis a torrai grazias e seis a benedixiri.
Is versadoris insaras
no hant a cantai prus su famini,
s’abbisongiu, sa tristura e su disisperu,
de sa terra nosta;
ne su prantu po is tirrias grais,
ne is revesas istrunzas
chi scardancilant is baccas.
Ma hant a cantai su spantu, arrenesciu
po gana de is sardus tostorrudus
chi hanti cretiu e tentu fidi in sa bundadi,
sa passienzia, sa valentìa de is traballantis.
E su passau hat a parriri
una gherra binta cun cogus surdus;
e hat essiri barrilloca, e préxu dogna dì.