Larentu Ilieschi, geniale poeta satirico di Ploaghe
La satira poetica in Sardegna ha avuto in Larentu Ilieschi, nato a Sassari da genitori di Ploaghe nel 1913 e scomparso a Cagliari nel 2005, uno dei suoi massimi e apprezzati rappresentanti del genere. Larentu, in modo gioiosamente pungente e rigorosamente in rima, amava polemizzare, prendere di mira vizi, virtù, le comuni debolezze umane della quotidianità ed il malcostume sociale e politico; da inesauribile e geniale artista del verso vi ha dedicato con fedeltà, per tutta la vita, la sua vitale energia poetica.
Per Ilieschi, il “Trilussa sardo” ha vissuto a Cagliari dal 1932, è stato sempre importante custodire e coltivare un particolare legame affettivo e culturale con la sua Piaghe, paese e “patria del cuore” a cui a dedicato impareggiabili versi in logudorese. Il suono e il potere magico dei suoi componimenti, sempre alimentati da un linguaggio ricco e armonioso, sono coinvolgenti ed indirizzano emotivamente a puntuali riflessioni perché si fondano e si fondono in echi interni e sentimenti collettivi. Stimato collaboratore e redattore della rivista di poesia e cultura sarda “S’Ischiglia”; curò anche rubriche per “L’Unione Sarda”, con Aquilino Cannas, e per la rivista “Làcanas” di Paolo Pillonca. Il meglio della produzione poetica è raccolta nei due volumi Campanas a repiccu (Cagliari, Della Torre, 1994) e Correddadas in “la” minore (Selargius, Domus de Janas, 2002). A cura della figlia Bruna è stato pubblicato postumo, sotto il titolo Schegge di un tempo perduto, un volume con gli scritti pubblicisti del poeta negli anni 1965-1974. Importanti e di prestigio i riconoscimenti conseguiti dal poeta, tra i tanti il significativo e specifico premio satirico al concorso “Rettore Diego Mele” di Olzai. È invece del 2010 la prima edizione del concorso di poesia satirica “Larentu Ilieschi”, vincitrici Maddalena Frau di Ollolai (Sezione A) e Claudia Palmas di Santulussurgiu (Sezione B – Scuola Elementare), organizzato dal Comune di Ploaghe, con la collaborazione tecnica del Comitato per il Canto Sardo “A. Desole”, per onorare la figura dell’illustre vate ploaghese.
A Piaghe
Piaghe! ses sa perla 'e Logudoro
pro ambiente clima e panorama.
Sos fizos tuos pro su cantu issoro,
han in s'Isula tota 'ogadu fama.
Da poetas chi vènero e ch'ignoro
in dogni tempus ses fecunda mama
e de feminas bellas ch'in su coro
azzenden de amore una fiama.
Feminas, chi che Deus in persona,
ti rezzin cun su visu sorridende
senza ti ponner in suggezione.
Forsi ti tenzo sempr'in coro e mente
pro una mia antiga passione...
Ma... Piaghe, piaghes veramente!
Iscrittore in limba
A mie faghen piaghere meda
sos ch'iscrien in sardu in su giornale,
ma m'indisponen si l'iscrien male
ispazzende su najlon pro seda.
Finzas calchi docente liceale
chi de limbista possedit s'ischeda,
ispazzat "sardu" che falza moneda
chi hat pretesas de cursu legale.
Rido chi zertos ch'iscrien in sardu
de sa Sardigna mancu han su fiagu,
ca si sun ischidados troppu tardu.
Perdonen nessi su "risu sardonicu"
sos chi de "sardu" nde mastigan pagu
e iscrien in sardu macheronicu.
Molestias sessuales
Oe finz'in materia de sessu
intran in lite maridu e muzere:
su chi fit prima dirittu-dovere
a boltas como passat pro ezzessu.
Unu chi a s'isposa s'est cunzessu,
cretende de li fagher piaghere,
podet perder de issa ogni podere
finende, pro pius, sutta prozzessu.
Duncas, pro evitare su pretore,
mezus chi siat prima istabilida
finzas sa funzione sessuale.
In su euntrami matrimoniale
prezisen cantas boltas a sa chida
han cuncordadu de fagher s'amore.
Sa bella eremitana
In sa notte profumada
de sa dulze primavera,
o Maria, in cantonera
ti fato sa serenada.
Cun sa chiterra a disora,
cand'est su tempus amenu,
passadu s'ultimu trenu
torro a ti cantare ancora
a inue as sa dimora
tue bella ememitana.
Acceradi a sa ventana
s'ancora m'as simpatia,
cand'enzo a sa ferrovia
in sa notte profumada.
Pro ti narrer chi t'adoro
forsi bat menzus cosa
de sa cantone amorosa
chi m'est naschida in su coro,
e che novellu Lindoro
la canto paschende s'ama,
pro isfogare sa brama
ch'at in sinu dogni amante,
ch'intendo pius costante
in sa dulze primavera.....
Sa mandronia
Sette sunu sos viscios capitales
e-i su settimu est sa mandronia.
Non lu cundannat sa cheja ebbia,
ma tottu sos livellos sociales.
Su mandrone lamentat tantos males
senza tenner peruna maladia,
e pro cuss'est suggettu a s'ironia
in radio in tivù e in giornales.
Naran chi est istadu unu mandrone
a regalare su piccu a Kossiga
pro haer una bona penzione.
Su mandrone est sempre 'e mala 'udda,
finz'a fagher s'amore l'est fadiga.
Faghet de tottu pro non fagher nudda.
Sos sindigos
Fagher su sindigu oe, cun perizia,
no est ingarrigu 'e leare a giogu,
ca l'abbaidan tottu che piogu,
e sempre in su mirinu 'e sa giustizia.
Rispondet de s'abusu 'e s'edilizia,
de sas alluviones, de su fogu.
Chircat e no agatat mancu logu
inue isgarrigare s’immondizia.
B'hat sindigos chi faghen su dovere,
pensan a tottu e sun sempr'in guai,
ismemtighende fizos e muzere.
E b'est chie s'impipat de sa zente,
lassat cantare e no isbagliat mai,
promittit solu e non faghet niente.
Su catedràticu
Egregiu Mostru Sacru, chi arrocadu
ti ses de sa cultura in alta chima,
ammito ch'apas perdidu s'istima
a s'Arcàdia, nota in su passadu,
però como in su tou potentadu
no atzetas ne mètrica ne rima.
Como chi coltu diventadu ses
ti pones sas otavas suta pes.
Si torrat su diluviu universale
e ses tue su padronu 'e s'arca,
lassas a terra a Dante cun Petrarca
e salvas Cuàsimodo e Montale.
Ma pro su gustu tou viscerale
non los retiro sos remos in barca
che tzertos chi sa rima ant a fadiga
e acatan s'iscuja ch'est antiga.
Tzertos chi poetende ant pagu alenu
pro poesia baratant sa prosa
e sigoment'est zente imbidiosa
isputzint sempre s'operadu anzenu.
S'impotente, de boria pienu,
s'arràbbiat si nuda 'idet s'isposa.
Matzone chi non giompet a sa ua
bogat s'iscuja ch'est ancora crua.
A sos poetas improvisadores
continu segas sos pannos a dossu,
e cun fritzas chi passant pulpa e ossu,
bersaglias puru sos ammiradores;
ca non sunt che tue professores,
los cheres carrarzare in d'unu fossu,
però si los apretzant in totue
sos poetas sunt issos e non tue!
Ma ti cheria ponner a su prou
poetende in sa palcu, in una gara,
cun cussa poesia a tie cara,
e a carchi Solone amigu tou:
ponzo su tuju contra unu tzou
chi sos fruscios s'intendent in Limbara...
Poi non restat anima peruna:
restas tue, su palcu e-i sa luna!
Est fatzile retzire su cunsensu
de un'istriminzida "Rosa mìstica"
ue fintzas su rutu est cos'artìstica
e pari pari si betant s'intzensu.
Su pobulu però no est propensu
de poetare in giae futurìstica.
Mi meraviglio de carchi giuria
ch'avallat cuss'abortu 'e poesia!
Pasche puru novellos "Leopardos"
in custa tua riserva de catza,
ma lassa seberare a sa piatza
sa poesia chi cherent sos sardos;
so chi pro te sun poetas bastardos,
pro issa sun poetas de ratza!
Sovrana est sa piatza in fund'in fundu,
non ses tue s'imbìligu 'e su mundu.