L’ULTIMO DONO DI DON DORE
(a cura di Salvatore Tola)
Sono sicuramente molti i lettori che sanno chi era don Giovanni Dore: nativo di Suni, è stato per lunghi anni parroco di Tadasuni, ed è noto soprattutto perché in questo piccolo paese ha fondato e ha custodito per anni, completandolo e arricchendolo di continuo, un museo degli strumenti della musica tradizionale sarda.
Non solo li conosceva e continuava a studiarli, ma li sapeva usare tutti: dalle launeddas ai vari tipi di tamburo, da su pipiolu, lo zufolo, alle matraccas impiegate nel corso della Settimana santa. Egli dava vita a tutti gli oggetti della vasta esposizione, e la visita si trasformava in un’esperienza indimenticabile.
Si era occupato anche di poesia religiosa; e in anni recenti ha rivolto la sua attenzione alle opere di Giovanni Battista Madeddu, poeta del Settecento che era nato ad Ardauli ed era stato per qualche tempo parroco di Tadasuni: lo incoraggiavano il sindaco di Ardauli, Claudio Zago, e Giuseppe Deiana che, per quanto residente a Milano, promuove le attività culturali del paese.
Così don Dore ha portato a termine il volume Canticos sacros in sardu idioma, raccolta dei versi di Madeddu pubblicata nel 2006 dalle Edizioni Iskra di Ghilarza (conta 240 pagine e costa 18 euro); è stata l’ultima pubblicazione che ha potuto portare alla luce, prima di spegnersi ad Alghero, il 25 maggio del 2009.
Dal volume riportiamo due delle ottave con le quali Madeddu salutava l’arrivo a Cagliari della famiglia reale sabauda, nel 1806; e alcune strofe di una celebre supplica per ottenere la pioggia; e completiamo la pagina con composizioni dedicate al vasto e dibattuto tema dell’ambiente, della natura.
VITTORIU ARRIVADU
Orfana senza babbu tantos annos
passesit sa Sardigna suspirende:
de tantas furas e mortes sos dannos
oppressa la teniant, e accabbende
de pena in d’unu mare de affannos
ogni momentu fit naufraghende,
ma como chi Vittoriu est arrivadu
de luttu su bestire at ispozadu.
A una oghe a s’ostra magestade
clamat giucunda custa sarda gente:
«Bene torradu, o babbu de piedade,
re giustu, re devotu, re clemente,
cun ojos cumpassivos nos mirade
ca semus reduidos a niente,
destruide ladrones e omitzidas
chi nos privant de benes e de vidas».
Giovanni Battista Madeddu
DADENOS ABBA
O suprema magestade,
abblandade su rigore,
dadenos abba, Segnore,
in custa netzessidade!
Sos chelos azis serradu
pro non nos dare alimentu,
sas abbas azis detentu,
sos trigos azis siccadu,
cun custu azis accabbadu
sa nostra fragilidade.
Padre eternu soberanu,
revocade sa sententzia
e dadenos cun clementzia
su pane cotidianu,
de cussa divina manu
sos favores imbiade.
Giovanni Battista Madeddu
MAMA SOBERANA
O Madonna ’e su nie,
tue ch’in s’altu regnu,
setzida subra una cadrea
de nues biancas, bides tottu,
interveni a modu tou
cando ’ides pigare da-e terra
su fumu nieddu pighidu,
cun limbas de fogu
artas fintz’a chelu
chi paret cherfan brujare
sa ’este candida tua,
pustis de aer fattu a chisina
sos millenarios padentes de Sardigna.
Non l’intendes su piantu ’e sos puzones,
su dolore e su fiagu
de sos omines brujados imbenujados
cun sas manos giuntas,
sos ojos abertos ispramados,
a cara in artu
preghende e invochende a tie?
O mama soberana ’e su nie!
Pietro Fadda Mesubetza
SOS FIORES NOS NARAN…
Natura bella e incantadora
de tottu s’universu consizera,
cun sa tua prus dechida manera
su criadu as fatti a puntinu
e de sa terra su fundu marinu
ses bistada sa prima fundadora.
As cun regulas giustas operadu
pro dare fieresa in donzi giassu,
niunu podet ferrere su passu
pro nde poder giambare sos pianos,
e sos tuos fiores… sos beranos
a s’umana zenia onore an dadu.
Adornas cun virtude sos giardinos
e in sas domos das serenidade,
in totta sa cumpleta immensidade
as dadu proas pius che seguras.
Sun bellas in beranui sas pasturas
cando sun fioridos sos terrinos…
Foricu Paba
MADRE NATURA
Nembi dorati
lievemente s’involano
dalla tua chioma vaporosa
profumata di rose,
vivida aurora fluente
nel turchese puro del cielo.
Nei tuoi occhi smeraldini,
profondi come pozze sommerse
in laghi sorgivi,
arpeggia una musica armoniosa
di crome argentine
avvolgente
fini arenili tropicali
appena sfiorati
dall’effervescenza delle acque
ove orme si susseguono vellutate
di vergini nude,
i corpi perlacei
stilanti rugiada, sciolti
alla carezza
ardente del sole.
Elio Veccia
ISCORIAS NUCLEARES
Sa notitzia ’e s’infame progettu,
apo pendadu: ite ana in testa.
In s’isula si faghet protesta
c’an rejiìon, meritan rispettu.
Si custu est terrinu predilettu
cun bellesasa a manca e a dresta,
e tottu in Sardigna faghen festa
proite a issa faghen dispettu?
S’iscoria nucleare an in mente
si la mantenzan in domo issoro
sentza offendere sa sarda zente.
Ca meritan rispettu e decoro
sentza avvelenare s’ambiente
de Sardigna, amabile tesoro.
Antonio Todde
SU PABANZOLU
Da su pabantile naschet pabanzolu,
naschet da s’attunzu a su ’eranu;
su pabanzolu est un’erbutzu sanu,
piaghet a sa craba, e crabolu.
“Tarassaco” si narat in italianu,
bessit a molas e isparpagliu,
bogat dae sa conca unu fiore giallu,
naschet in sas baddes, in su pianu.
Su pabanzolu est che s’alminzone,
est un’erba unu pagu lanosa,
faghet ben’a su figad’e s’abile.
Pro cura no esistit mezus cosa.
Nascxìhet in terras rassas de cuile,
piaghet a su porcu, a su sirbone.
Da chi fia in campagna solu solu
pappaia cun su pane papanzolu.
Angelino Mocci
FUNTANA DELEDDA
A sas primas isperas de manzanu
cando su sole indorat sa natura
mi nde pigo a Sa Punta a sa friscura
de custas bellas dies de beranu.
Tot’in giru s’intendet chitulanu
su ferru de masones in pastura,
sas muidas, sos sonos sun dultzura
e profumat de mentas su pianu.
S’abba allegrat su logu. Coronada
de fiores Bonorva est operosa,
de paghe e gosos abbivat su coro.
Miro s’immensu calmu Logudoro,
sos montes sa campura sonnigosa
a trigu, ortos e binzas cultivada.
Vittorio Falchi
SA CLONATZIONE
Sa criatura naschid’in provetta
dada solu imbaratz’e fastizu,
mancari siat sa cosa perfetta
de babb’e mama non b’at assimizu
ca solamente da mama diretta
si podet narrer de chi est su fizu;
ma s’assimizu ’e cussa criatura
no est fizu ’e mama natura.
Francesco Fois