Benvenuto nel Sito dell`Associazione Culturale Messaggero Sardo
POETAS DE NORAGUGUME
Costantino Fois aveva esordito da autore nel 2008 con Làudes et Gosos del manoscritto di Noragùgume, rivelando un testo di antichi ed inediti canti religiosi popolari. Successivamente, nel 2009, con l’opera Si Deus cheret, la cui impronta caratterizzante è la descrizione della vita e tradizioni della comunità rurale del piccolo centro di Noragugume. Quindi ha intrapreso un meritorio lavoro di ricerca sulla poesia in limba, da cui emerge un viaggio di conoscenza e scoperta degli autori più rappresentativi della “scuola poetica di Noragugume”; versi che trovano radice linguistica nel territorio ed attingono nella storia e quotidianità del piccolo centro del Marghine.
Nelle pubblicazioni (Poetas de Noragugume, edito da S’Alvure; Pepinu Fois-Poeta de chìliru, silloge edita dall’E.PD’O, e Poesias de Talentu, primo volume della raccolta poetica sull’opera de su cantadore Giuseppe Rosas, edito dalla Tipografia Ghilarzese) curate con amorevole passione da Costantino Fois, rivivono liricamente una pluralità di attori sociali della comunità di appartenenza: storie e vicende individuali e collettive ampliano e interpretano in versi la storia e il vivere di Noragugume.
La genesi delle composizioni si alimenta dai luoghi e da un vitale universo comunitario di grandi e semplici sentimenti; fattore distintivo per tutti gli autori recensiti dal Fois è la sorprendente coralità che rivela la complessità della vita locale, i comportamenti e la formazione di una identità di legami e valori personali.
Il curatore Fois, da vero ricercatore e operatore culturale, dimostra competenze letterarie, linguistiche e approfondite conoscenze di studi e ricerche territoriali per ricomporre un variegato e immenso patrimonio di scritti che rappresentano e raccontano della nostra letteratura, di radice paesana e rurale, vista dallo scenario popolare e con l’intento di preservarne le genuine tracce e lo spirito spontaneo.
La poesia del paese è dunque salvaguardia culturale e identitaria in forma di parole; parole vive di una comunità con segni di futuro e che si dimostrano anche autentici quadri sociali di antropologia culturale, dove le pennellate in rima donano un insieme armonico di vita e senso alla storia quotidiana “sestada in versos” da pastori, contadini, artigiani e militari.
La trilogia di pubblicazioni poetiche, curate da Costantino Fois, sono un vero e proprio dono al paese d’origine e chiara espressione dell’attaccamento filiale alle radici noragugumesi.
Poetas de Noragugume ospita ottocento strofe, di venti autori, che rappresentano il lavorio poetico sviluppato nell’arco di oltre due secoli (1782 – 2011) nel centro del Marghine; Pepinu Fois – Poeta de chilìru raccoglie la significativa esperienza lirica e umana di un semplice pastore-contadino e valente “cantadore puro e spontaneo”; mentre Poesias de Talentu – volume I°, è opera con importanti modas, otadas e sonetos del poeta estempoaneo Giuseppe Rosas, apprezzato protagonista su vari palchi isolani e vincitore assoluto in Sa Gara del 2005, a Nurachi.
SA MESA DE SU SIGNORE
(Predu Cocco – 1782-1842)
Sa mesa ‘e su Signore
Est po me aparitzada,
de ànghelos inghiriada
e deo po la retzire,
la retzire chena ingannu
b’at Signore pius mannu
de artura e nobilesa,
a reztzire custa mesa
est sa mesa de su chelu.
Fizu de amadu veru
e de custu tesoro
mi repentit su coro
e chena bi pensare
sos pitzos de s’altare
sunt bene prevenidos;
e ànghelos e santos
laudemus totucantos.
Custu pane celeste,
ancora be-i este
e Maria santìssima
e Vèrgine purìssima,
beneita e laudada
ses sa nostra avocada
in vida e in sa morte
e in sa diciosa sorte.
LAUDES DE SU CRISTOS
(Bilianu Cocco – 1832-1878)
E prite, Segnore,
sezis inclavadu?
Pro te pecadore
so crucificadu!
Pro te pecadore
seo postu in rughe
cun tantu dolore
pro ti dare lughe,
imprimidos giughes
sos mios patimentos
pro sos elementos
chi t’apo criadu. (…)
MUTOS DE CANTARE A SONU
(Domìnigu Caddeo – 1881-1949)
S’àrbure de su levante
la bendet unu moro
a unu giardinieri;
s’àrbure de su levante,
ite dolore ‘e coro
in logu furisteri
a viver chena amante.
Domìniga ando a Lei,
da Lei a Turralba
e bi fato una chida;
domìniga ando a Lei,
ponebila sa trava
bene ti la tropei,
non fatat calchi ‘essida. (…)
ACETA, FENU MEU, CUSTU DONU
(Antoni Fois Serra – 1885-1925)
Aceta, Fenu meu, custu donu
chi ti faghet s’amigu suprimente.
Innoghe est totu su tribàgliu in donu
a istruer su samben innocente
chi nos portant a risu e a coglionu
derramende sa salude pro niente,
derramende sa salude che animale
e poi non lu pgant puntuale. (…)
SU PASTORE
(Pauleddu Fois – 1898-1992)
Sende deo pitzinnu apo connotu
a daghi fit pastore babbu meu
de colare in su campu s’annu intreu
a fortza de pan’e casu e recotu,
si nono si faghiat late cotu
sèmper fit custu pastu, bellu o feu,.
E a bortas coghia fae e lardu
e bufare abb’e riu, fritu o cardu. (…)
SA DEMOCRATZIA CONTRA SA DITATURA
(Andria Manca – 1904-1977)
Oh poberita Pàtria isventurada!
As piantu in passadu cun tristura,
pro vint’annos t’aiat sogetada
su despotismu de una Ditatura,
oe ti vantas chi ses liberada,
ma bi at politicantes de impostura
chi ti propagant in dogni piatza
sa ditatura de un’atera ratza.
Assumancu sa prima fit nostrana
e custa est ditatura estraniera,
almeno in sa prima fit libera
professare sa fide cristiana;
e custa dogni istante la profana(t)
nande chi Deus est una chimera,
sunt dignos sucessores de Nerone
chi andant contra sa religione.
Caru eletore non lis ponzas mente,
non ti mires s’ingannevole miràgiu
vota bene cun animu e coràgiu
sas listas democràticas cosciente;
deo t’illustro cun custa presente,
si bi resesso adàgiu adàgiu,
cras ite istadu noche risulta(t)
si binchet su Comunismu sa consulta.
Depet bènner ogni cosa istatizada
solu s’Istadu est padronu assolutu:
ogni domo, ogni bene e dogni frutu
cantu possedis de cosa privada
chi as achistadu o chi t’est rutu
at a bènner in breve confiscada
e tando est vanu chi ti arreneghes,
ti torrant a su rangu de sas arbeghes. (…)
ATITU PO FRANTZISCA SORRE
(Palmerina Fois – 1906-2002)
Oh giògia, santa die,
chi m’ammentas sos turmentos,
custos nostros patimentos
siant pro glòria a tie!
Cara bianca che nie,
sorre po pagos momentos,
siant glòria pro a tie
custos nostros patimentos!
In austu fit su mese,
in giògia fit sa die,
naramilu in ue sese
ca bi ando a ti bie.
NO T’ATRIVAS, AMIGU
(Salvatore Cherchi – 1907-1990)
Si bi passas amigu in su giardinu
no t’atrivas sa rosa a la tocare
ca non ses dinnu de la portare in manu.
Como chi a mie as bidu lontanu
De gasie ti ses atrividu,
como chi a mie lontanu as bidu
atrividu diventas de gasie,
como lontanu chi ch’as bidu a mie
ti cheres fagher goi birichinu. (…)
A NORAGUGUME TERRA NATIA
(Mario Caddeo – 1912-1988)
Circa chentu chilòmetros lontanu
Che vivo dae te terra natia,
però cun tant’istima e simpatia
ti apo in coro a sero e a manzanu.
E si non so cun tegus fitianu
ca su destinu m’at cambiadu via
ti mand’unu saludu ‘e parte mia
cun faghind’ischire chi so sanu.
Mancari de tantu tempus sia assente
crè chi finas dormidu in bisione
t’ido continu ch’essera presente.
E si so citadinu sassaresu
d’èssere no apo cuss’illusione,
so sempre tou Noragugumesu.
SA MAMMA
(ANDRIA FENU – 1915-1991)
Mamma cara, da cando m’as penadu
e chi de mamma tenes sa virtude,
m’as dadu vida e m’as educadu
cando fia in edade ancora rude.
Totu cantu su late chi m’as dadu
Deus ti recumpenset in salude,
ca dae cando fis in gioventude,
mischina, cantu as sacrificadu!
E cantu as aer dèvidu sufrire
continu tribagliende note e die
pro non mi fagher niente mancare.
Mamma, ti prego de mi cumpatire
ca tantu bene chi as fatu a mie
deo non poto a ti ricumpensare.
SA FESTA
(Pasqualino Corda – 1919- )
A Pentecoste tenimos sa Festa,
poetas in su palcu in poesia
sa zente a iscurtare curret lestra
e abbandonat sa monotonia,
cun coetes a manca e a destra
cun istranzos totu in cumpagnia
a sa Festa faghinde sos onores
e allegria po sos cantadores. (…)
A MUZERE MIA
(Mario Sebastiano Corda – 1923-2004)
Unu saludu, Borica, t’imbio
a tie cun su caru fizu meu,
non ti lees pensamentu già bi est Deu
chi ti avicinat sos afetos mios,
magari in terra lontana che sio
non cherzo chi ti ponzas in anneu,
ti deves rassegnare in veridade. (…)
OTAVAS IMPROVISADAS
(Giulio Cocco – 1924-1956)
Pepinu tropu impresse sa licèntzia
cheres primu ‘e su tempus domandare
ma si mi mancat sa tua presèntzia
deo a sa sola non potzo cantare,
ma custa tua curza permanèntzia
guasi mi est faghinde dubbitare
si goi impresse ti ch’andas fuinde
pens’e creo chi a mie ses timinde. (…)
SU NOMEN DE GIUANNE
(Giuanne Fenu – 1925-1987)
Si permitit s’intera cumpagnia
e su pòpulu ascurtat un’apena
mai apo cantadu in bidda anzena,
sa prima ‘orta canto in bidda mia
si canto, canto lodes a Maria,
sa chi de ogni gràtzia est piena,
Maria bos azuet senza dannos
cun salude e fortuna pro chent’annos. (…)
PO SA MORTE DE SU POETA REMUNDU PIRAS
(Pepinu Fois – 1927-2014)
Cand’ap’ischidu sa morte de Remundu
sentidu l’ap’insora e lacrimadu
e in s’ànima mia apo provadu
dolore forte, fraternu, profundu.
Cando de nou naschet su segundu?
Mi so ancor’a mie domandadu,
poeta gai de virtude dotadu
istimadu de sos Sardos in su mundu.
Po lutu de su gèniu de sa musa
a su sole, sas istellas e sa luna
sas nues oscuradu ant sas aeras.
De coro tristu e sa mente confuse
de Iddanoa a totu sa comuna
fato sas condoglianzas sinceras.
BABBU MEU
(Giuanne Madeddu – 1936)
Custu sonetto lu fato a babbu meu
de certu non lu tenzo ismentigadu,
ca m’ammento de su tempus passadu
pro sa famìglia fit unu recreu.
At divèrtidu su pòpulu intreu
cun sonete e tenore atonadu
in sa piatza dae medas iscurtadu
in bellesa e mai in modu feu.
A babbu meu teniant s’ammiru
cun sa berrita e ancora a s’antiga,
cun sos bafos biancos furriados
cun su cossu e istepedde de igru.
Famidos e istracos de fadiga
ma non si sunt mai lamentados.
A NORAGUGUME
(Paola Licheri – 1940)
Noragùgume ses sa ‘idda mia,
inue so naschida e manna fata,
no la càmbio po oro nen po prata,
fiza ti resto comente ti fia.
Cun sa famìglia in paghe e allegria
oe in Sàssari vivo soddisfata,
però a tie prus istima grata
tenzo in coro e mente ebia.
Po ti chircare dae tantu in tantu
s’aia portadu alas che columba
medas bortas boladu aia in s’aera.
Po andare a su tou Campusantu
inue de babbu e mamma b’est sa tumba
a lis nàrrer sa mia preghiera.
PRIVILEGIOS DE SU POBERU
(Giuseppe Rosas – 1947)
Su ricu sena manu de azudu
a criticare su pòberu est prontu
daghi no at richesas de zudu
narat est omineddu sena contu
si faeddat li narat chi est tontu
narat chi est macu s’istat mudu
si est afàbbile est imbroglione
si reposat narat ch’est mandrone. (…)
A TZIU PAULEDDU FOIS
(Paola Cardia – 1954)
Ca tziu Pauleddu bos tenzo in mente,
pagas rimas bos cheria donare
e si bona no seo gai a cantare,
ispero, mi cherzedas perdonare,
ma istantis chi penso e bi reflito
de bos dare sa musa mi permito. (…)