Benvenuto nel Sito dell`Associazione Culturale Messaggero Sardo
- Il poeta-patriarca di Orotelli festeggia i 106 anni
- Tziu Gasparru Mele – patriarca di Orotelli e storico collaboratore delle pagine poetiche del Messaggero Sardo – ha raggiunto il traguardo dei 106 anni. Ha festeggiato il 29 aprile, attorniato da familiari e amici, con la naturale passione di continuare a coltivare versi e “faghere poesia”. Sostenuto da una brillante memoria ha ripercorso e narrato le molteplici vicende della vita, segnata da una intensa attività lavorativa come contadino e da capocantiere per un’impresa edile che realizzava acquedotti e strade nel centro Sardegna. Immancabili e suggestivi i ricordi di lavoro e di guerra nell’Africa Orientale.
I discorsi di tziu Gasparru hanno comunque frequenti riferimenti all’universo poetico sardo e ai suoi valori ideali e culturali, che dovrebbero alimentare la società e l’umanità tutta con significati di giustizia, di comprensione e dialogo; chiari riferimenti alla filosofia di vita che percorre – con valenza di insegnamento etico e morale – anche la sua opera poetica “Sa vida de Juanne Battista Selenu – Romanzu in ottadas”. L’opera consta di 363 strofe ed è stata completata e pubblicata alla soglia dei 90 anni.
I centenari ed ultracentenari, forgiati in dignità e naturalezza dalla vita e dalle memorie, sono i preziosi testimoni della nostra storia e cultura identitaria. E talvolta, come nel caso di tziu Gasparru, è anche un importante testimonial della Sardegna da quando il fotografo tedesco Karsten Thormaehlen lo ha inserito, con ritratto e scheda biografica, nel volume “Aging Gracefully” (Invecchiare con grazia). L’opera pubblicata negli USA, a San Francisco dalla casa editrice Chronicle Books LLc, raccoglie le immagini a colori di 52 rappresentativi centenari di tutto il mondo; tra i sardi immortalati, oltre tziu Gasparru, figurano il sacerdote-missionario don Giovanni Carta di Illorai, tziu Antonino Porcu di Borore e thzia Tonia Niola di Silanus. A curare la prefazione del libro è l’ultracentenario Edward J. Palkot.
Tziu Gasparru, con vitale lucidità, garantisce memoria storica per la sua comunità ed interpreta con saggezza un valore aggiunto inestimabile per accompagnare la crescita delle nuove generazioni.
A seguire i primi versi dell’esordio poetico estemporaneo del giovanissimo Gasparru, in occasione delle onoranze del santo patrono di Orotelli, tra le “barraccas” di quasi un secolo fa. Le diverse composizioni a “taulinu”, proposte alla lettura, ben documentano il significativo valore del poeta nel rappresentare l’esperienza militare di un semplice soldato dell’Italia coloniale. Di pregio e profondità sentimentale la lirica A s’ammorada (sesta lira), datata 30 luglio 1938.
Salude Oroteddi, bona zente,
de istintu zenerosa e ospitale.
Permittimi ch'in versos ti presente
custu saludu meu augurale!
No isco si so dignu veramente
de ti appagare in modu zeniale.
Custa er sa prima orta in poesìa
chi m'intendes cantare idda mia!
A Babbu meu
Su faeddare tou calmu e serenu
sun sentenzias d'omine eloquente.
Ses poveru, ma pro sa povera zente,
juches a dare su coro pienu.
Cundividis su male anzenu.
A su prossimu daes coro e mente.
Ses umile ma riccu e potente,
ca ses onestu, sinzeru e amenu.
Tue daes esempios virtuosos.
Amante ses de operas bonas,
ca tenes in donu pache e amore.
Disprezzas malos e presuntuosos,
ammonis sas ingratas personas.
De sos afflittos ses consoladore!
A una libertina
In sos giuncos e benales
curres dae mata in mata,
ses una femina adatta,
de gustos geniales.
Vulana, mezus pro te,
reguladilu su frenu!
Ja l'ischis ch'in locu anzenu
onzunu bi ponet pè.
S'onore, abberu, crè,
lu frundis a sos brutales.
No pensas chi sos males,
ti ponen in olvìdu?
Derisero t'hana idu
in sos juncos e benales.
Fuidi a bidda anzena,
si ti podes cucuzare,
ca enint a ti zirare
cussos gustos in pena.
Ses una Madalena
de amore sodisfatta.
Ma chin tottu ses baratta
pro di leare consolu.
Che puzone a bolu,
curres dae mata in mata.
Cussos gustos chi di leas
sun ferifas immortales.
In pantanos infernales
ti suddisfas e recreas.
Lassa sas malas bideas,
o libertina e ingrata.
De comente ti ses fatta
t'has a dare sa notizia.
Pronta a facher amicizia
ses una femina adatta.
No lu podes negare
su fattu es craru e tundu,
e como est su secundu
chi deves isbagantare.
Bae a ti chircare
locos ospitales
chi dian a sos natales
amor'e misericordia.
Ca er gai sa cuncordia
de sos gustos geniales.
Oroteddi 1929
In biazu pro s' A.O.
Cantu curres superba e maestosa,
affrontande o nave s'ir 'e su mare.
Jeo isto incantadu a cuntemplare,
sos saddios de s'unda impettuosa!
Sa figura de mama lastimosa
mi torrat a mente e pro irmenticare
chirco in poesia de isfogare
contr'a su Negus s'ira rabbiosa.
Improvisande versos de oltraggiu,
contr'a su Negus. In tanta tristura,
cuss'isfocu mi serbit de coraggiu.
.
E atteros chi ant donu de natura,
pro nos divertire in su viaggiu.
pintadu l'hana in caricatura!
(Nave Cesare Battisti , in navigazione per l'A.O.- Martu 1935)
Ahi! Canta delusione
Appena isbarcadu in Somalia
chin su coro e sa ment'in cuntierra,
penso a domo e penso a s'Italia,
cà ingoi attidu m'han a facher gherra.
Penso chi ischiavu so jeo puru,
chei sos ischiavos de custa terra.
Inoche bi cheret coro forte e duru.
A biver in custu locu oprimente
su dolore si fachet pius maduru.
Su sole brusiat che focu ardente,
sa sabbia est semper in movimentu,
trubbada dae su 'entu prepotente.
Custu locu mi fachet ispaventu,
privu de funtanas, rios e trainos,
e de fruttura e de atter'alimentu.
No b'hat istradas, no b'hat caminos,
ne domos fattas de preda o carchina.
Aridos e siccos sunt peri sos terrinos.
In cada passu chi ponzo b'hat ispina,
puliche penetrante, chinnich'e preucu.
S'abba chi la dàna che meichina!
De musca, muschittu, custu locu
est infettu. Sa tintula rabbiosa
chi punghet che punta de vocu.
Ahi! Canta delusione dolorosa.
Canta tristura, iscunfortu e pena:
a bider cust'iscena piedosa.
Si una rasicada di faches appena
e no la curas deretta prontamente,
in pac'ora di attaccat sa cancrena.
Lu ido, lu cumprendo dae sa zente
de su locu, prena de rugas e piacas,
chin sa carre marzida e pudente.
Inoche sas isperanzas sun pacas,
de nde essire dae custos malannos.
Nde perdes brios, forzas e ragas.
Creschen puru e aumentas sos affannos;
sos ordines rigorosos chi d'imponene,
di fachen sos males pius mannos!
Sos mazores dae artu disponene
e sunu belvas umanas chena coro,
chi sa vida nostra a repentalliu ponene.
Iscriende custas cosas m'addoloro,
ca non potho iscriere a sa secura,
chena ruere in sas fritzas insoro.
Sa posta in partenza colat in censura
e si iscrio in malu so addittadu
cun disprezzu e punidu a pena dura.
Onzi vaeddu cheret meditadu.
Deves iscriere cuntentu, esultante,
pro esser bravu e bonu sordadu
e serbire s'Italia videl'e costante.
Né deves offender sos nieddos,
ne de sas feminas esser amante.
Uffitziales e runzosos sergenteddos,
pro ben'issoro, di naran a cad'ora
istupidos e presumidos faeddos.
Oh! Coro meu ispera e implora
chi dae sos perfidos e locu veu,
mi sarbet Deus e Nostra Sennora:
Chi nde torre su corzu a locu meu!
Chisimaio, Aprile 1935
A tie mama amada
A tie mama amada, chi custu es su fruttu
de su fruttu chi tue has allattadu,
chi has assistidu, has educadu
e pro esser pius nobile l'has giuttu
verdadera in tott'ue ad alta fronte.
Chi miret su mundu, isplendidu e perfettu
fizu tou, distintu e predilettu
comente un'istella in s'orizzonte.
De su mundu mi has tottu insegnadu,
a connoscher su malu e su 'onu.
De virtude mi has dadu onzi donu,
de sa vida mi has tottu imparadu.
E deo mama mia tottu a tie
dedico cun s'ardore pius ardente
sa nobilesa chi tue frequente
has dadu, dedicadu e giuttu a mie.
Oe chi so lontanu, pius in coro
appo sa tua presenzia maestosa,
nobile, serena, placida e virtuosa
e cantu pius ti penso, pius t'adoro.
E tue chi in su jannile ti piantas,
isettande su postinu si littèra
bi hat pro te; de cuddu chi has ispèra
chi ti rendet de sa vida oras santas.
Allegra, allegra, istadi ebbìa.
Non ti ponzas oriòlu , ne timore
Chi pro lenire su tou dolore,
in limba sarda t'iscrio, mama mia!
Chisimaio, lampadas 1935
Pasca 1936
Pasca, t'isettaìa
a mi dare cunfortu!
Cà Cristos est risortu.
De torrar'in bida jeo puru creìa.
Haìa tanta brama,
in mes'a s'affannu,
a poi de un annu,
esser a fianc'a Babbu e Mama.
Ancora so inoche,
cunsumindemi che chera.
Su briu, sa chimera
happo perdidu, chin sentimentu e boche!
E oje pro festizare
sa Pasca, mancu male,
pro ranzu ispeziale,
han cottu risu chin abba 'e mare!
Sos ammentos passados
de custa die santa!
Oe, pro annanta,
sos affannos sun aggravados.
Amargura e afflizione
de sa mia zoventude,
intaccadu sa salude
e fiaccadu han sa persone.
O musa, tue serena,
consolami s'affannu,
ca onzi die pius mannu
su male, rosicand'est sa carena!
Paret chi s'Uttorzu
pro me est a rodèu!
Ti supplico, beneittu Deu:
fache, chi a domo nde torre su corzu.
O Pasca, t'isettaìa
arriada de cunfortu;
chi jeo puru resortu
essère dae sos affannos; abbèru lu creìa!
Finas tue o Pasca, has affundadu
in s'animu tristu, su crau crudele.
In su caliche de Cristos su vele,
a biere, in die santa , nos han dadu.
Chisimaio, sa die de Pasca de Aprile de su 1936
Muttos
S'aiutant'e su re
partit in Albania
pro cumandu 'e gherra
S'aiutante de su re
amo a tie ebbìa!
Pro cantu duro in terra
tue sola ses pro me!
A sas abbas de maju
pianto in su giardinu
rosas e gravellos
A sa abbas de maju,
sos ojos tuos bellos
di luchen de contìnu
in sa cara che raju.
Unu rampu de olìa
in sa tela ricamo
tottu a filos d'oro.
Unu rampu de olìa
a ti rarrer cantu t'amo,
cantu t'istimo e ti adoro
permtti gioia mia!
Elena Imperatrice
juchet collanas de oro
e perlas de diamnte,
Elena Imperatrice
si m'istimas costante,
comente ti adoro,
passo sa vida velice.
A ite pena amara
ite vida turmentada,
lontanu dae sa c'adoro
A ite vida amara
in littera serrada
columba mia cara
mandaminde su coro.
Oroteddi,......1937
A s'ammorada (sesta lira)
Tue ses' incantadora
ch'infiammas sos ojos d'amore.
Tue ses s'aurora
de su custu coro ghia e isplendore.
Che a tie mancuna,
chi superas sos rajos de sa luna.
Dae rosa ses naschida,
in campu terrestre elevada.
Immazine elezzìda,
che anghela de chelu immaculada.
De tottu ses reìna
difesa dae s'opera divina.
Sa tua simpatia
incantat su coro tristu e duru.
Cale gioia est sa mia
si happ'a tie in su tempus futuru.
Ma cale pena e dolore,
isetto si mi privas de s'amore.
Cando a su tou aspettu,
incantera si firmat sa pupilla mia,
m'intendo in su pettus
nande su coro: solu tue ebbìa!
Est un'amore irmesuradu,
dae sa tua bellesa ammajadu.
Mi narat sa zente
chi ses tue cumpanza 'e custu coro.
Lu creo maccamente
e maccamente nde reggiro e ti adoro:
Ma tue fortzis pro me
no intendes s'amore chi happo pro te.
O zemma de incantu,
permitti chi ti naro cantu t'amo!
Ti amo tantu e tantu!
Tantu ti amo e atteru no bramo:
bramo a tie ebbìa,
unica in terra pro sa vida mia!
Vinas a oe isserradu,
happo tentu in su coro cust'affettu!
Ma s'amore hat olvidadu
sas penas chi so suffrrinde in segretu.
Ah! ite delliriu, ite dolore
cand'in segretu amas de ver'amore!
Cantas bortas dormende,
mi nd'ischido giamende a gridos mannos
su lumen tou. A forte nende:
a ue andas, ue fues? Oh! Ite affannos!
cando mi nd'ischìdo
carinnad'a tie e solu m'ido!
Pro te delliriante
mi so fattu cantore in d'un'abisu.
Pro te in d'un'istante,
mi so fattu pittore a s'improvisu.
Chin poesìa e pittura
incisu appo sa tua figura.
Custu est su retrattu
chi appo fattu chin sa manu mia!
Ma su coro l'hat fattu
pius perfettu de sa fotografia:
sa mente hat pintadu
su portamentu tuo vadadu!
Non cito sas istorias
de santas, de bellesas, d'ermosuras.
Non faco sas memorias
de sas anticas deas, sas pius puras:
ses solamente tue
pro me chi triunfas in tott'ue!
A intendes cantu dolore,
canta pena, cantu patimentu.
Custu est su veru amore
chi appo a tie cun coro e sentimentu.
Atteru no bramo, solu imploro
chi mi rispondas: ti amo, ti adoro!
Cherzo solamente
a mi rispondere: ti amo costante!
E namulu a sa zente:
Gridamulu a su mundu in d'un'istante:
chi nois nos amamus
dizosos e cuntentos pro cantu duramus!
Oroteddi, 30/07/1938